VARGEL
Vargelde, düzgün bir yüzey eldesi amacıyla, doğrusal bir çizgi boyunca kesme hareketi yapan tek noktalı bir kesici takım kullanılır. Birbirini takip eden kesme vurguları arasında, takım kesme hareketine uygun bir açıyla beslenir.
Vargel planyaların operasyonu için oldukça yetenekli operatörlere gereksinim vardır. Bu tezgahlarla üretilen şekillerin çoğunluğu frezeleme, broşlama gibi proseslerle daha ekonomik olarak imal edilebilmektedirnda, takım kesme hareketine uygun bir açıyla beslenir.
İş parçası malzemesine göre tezgahlardaki girdi paremetreleri değişmektedir. Tekrar vargel işlemini örnek olarak alalım; kesici takım ileri hareketi (stork) esnasında iş parçası üzerinden v hızında geçerek kesmeyi gerçekleştirir ve hızlı bir dönme stroğu ile (VR hızında) geri döner.
Stok oranı, RS= Kesici strok açısı/360 = 200/360 = 5/9 burada 5/9 takımın ileri gidiş zamanının toplam zamana oranını vermektedir.
Birim zamandaki devir sayısı olarak da bilinen birim zamandaki strok sayısı NS ile gösterilmektedir ve birim strok/dk veya devir/dk’dır.
Strok boy (l), blok boyu veya kesme boyundan (L) büyük olmalıdır. Strok boyu l’yi kesilen bloğun boyunun iki katı olduğunu varsayalım l=2L. Kesme huzu v ve dakikadaki devir sayısı NS arasındaki ilişki aşağıdaki gibidir;
V= 
D NS (mm/dk)
Burada D dönen elemanın çapıdır.
Vargel için kesme hızı:
V= 2l NS / RS (4.3)
Kesme hızı v, kesici takım ve iş malzemesine göre imalat mühendisi veya operatör tarafından seçili. Bu seçim için talaşlı işlem el kitaplarındaki tablolardan yararlanılabilir.
Kesme hızı seçildikten sonra birim zamandaki devir sayısı NS hesaplanabilir. Maksimum kesme derinliği, talaş oluşturmak amacıyla kullanılabilecek güce bağlıdır. Bu hesaplamaların yapılabilmesi için metal işleme hızı (MİH) bilinmelidir. MİH birim zamanda işlenen metalin hacmidir.
MİH = L W t /CT (cm3/dk) (4.4)
Burada W kesilen bloğun genişliği, L kesilen bloğun boyu, t kesme derinliği ve CT kesilecek hacmin dk cinsinden kesme zamanını ifade etmektedir. Genelde kesme zamanı toplam kesme zamanı toplam kesme boyunun besleme hızında bölümüyle bulunabilir. Vargel işleminde blok genişliği: besleme hızı, kesme veya işleme zamanını vermektedir.
CT = W / fc (dakika) (4.5)
Aynı zamanda CT = S / NS dir. Burada S strok sayısıdır. Ve S = W/fc’dir. NS için 4.3 eşitliğini yerine konursa
CT = l S / RS v
Benzer şekilde MİH eşitliği vargel parametreleri cinsinden yazılabilir;
MİH = L t NS fc
Her parça için dk cinsinden kesme zamanı ve hacim/dk cinsinden metal kaldırma hızı temel eşitlikleri prosesten prosese değişir. Bargel eşitlikleri planyalama için de geçerlidir. Planyalama işleminin vargel işleminden tek farkı iş parçasının hareketli olup kesici takımın beslenmesidir.
Temel eşitlikler prosesler kadar önemlidir. Birimlere dikkat edilirse ve prosesler incelenirse eşitliklerin basit olduğu anlaşılabilir.
Vargel ve planyalama tek noktalı kesme işlemleridir. Frezeleme işlemi ise çoklu kesme işlemi örneğidir. (Şekil 4.15) frezelemede iki tip besleme söz konusudur; birincisi bir dikişin kaldırdığı metal miktarı ft ve ikincisi ise dönen freze bıçağını geçen tabla veya iş parçasının hızıdır; ikinci hız, fm (cm/dk) ile gösterilir. Diş başına besleme miktarı aşağıdaki eşitlikle tesbit edilir.;
ft = fm/ NS n
Burada NS kesicinin dakikadaki devir sayısı, n kesicideki diş sayısı ve fm tablanın beslenme miktarıdır.
Prosesleri etüd etmenin diğer bir yolu ise elde edilen yüzey tiplerinin irdelenmesidir; düz, iç ve dış silindirik ve girintili çıkıntılı gibi. Şekil 4-16
Vargel Tezgahları
Vargel tezgahları küçük ve orta boyutlu iş parçalarını düzlemsel olarak işlemek amacıyla inşa edilmektedir. Bu tezgahlar daha çok birbirinden bağımsız imalat işleri için elverişldir. Vargelin kolay bilenen ucuz ve tek ağızlı bir takımla çalışması yüzey işlemede, frezelemeye göre daha ekonomik olmasını sağlamaktadır. Ayrıca vargel frezeye göre ucuz bir tezgahtır.
İş parçası tabla üzerine bağlanır. Koç (ram) gidip gelme hareketi yaparak taşıdığı kalemle parçayı işler. Koçun her geri çekilme hareketi sırasında tabla otomatik olarak bir ilerleme hareketi yapar. İlerleme hareketi el çarkı ile de sağlanabilir.
Kalem koçun burnuna bir klape ile bağlanır ( Şekil 4.13). Klape, klape taşıyıcısı üzerine yukarıdan mafsallı olarak takıldığından geri hareketinde kalemin iş parçasına dayanmasıyla yukarı kalkar ve böylece kalem parça üzerinde rahatlıkla hareket edebilir.
Koçun gidip gelme hareketi, dairesel bir hareketin bir tertibatla doğrusal harekete çevrilmesiyle sağlanır. Koçun üretken olmayan geri dönüş zamanını azaltmak için, geri dönüş daha hızlı yapılır. Koçun gidip gelme boyu, kalemin parçayı belirli bir miktar geçebilmesi amacıyla iş parçasının boyundan bir miktar büyük seçilir. İş parçasının değişik kısımlarının işlenebilmesi için her periyotta verilecek yatay ilerleme miktarı malzemeye ve istenilen yüzey düzgünlüğüne göre seçilir. Bir pasoda istenilen ölçü sağlanmadığında ikinci pasoda iş parçasına kalemin daha fazla dalması sağlanarak işlem sürdürülür.
Düşey vargel tezgahları daha çok iş parçalarının düşey kısımlarının işlenmesinde kullanılırlar. Bu tip vargellerde koçun hareketi yatay vargellerin tersine dik doğrultudadır. Böylece bazı iş parçalarını tezgaha bağlama zorlukları da giderilmiş olur.
